آشنایی کامل با انقلاب چهارم صنعتی

انقلاب صنعتی چهارم به عنوان تحولی عظیم در فناوری و صنعت شناخته می‌شود که اقتصاد، سازمان‌ها و جوامع را عمیقاً تحت تأثیر قرار داده است. در صنعت نسل چهار، تکنولوژی‌هایی همچون هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، اتوماسیون و محاسبات ابری باهم ترکیب می‌شوند تا فرآیندهای تولید و مدیریت را بهبود دهند و تعامل بین دنیای مجازی و فیزیکی را افزایش دهند.

در این مقاله با اینفورتک همراه باشید تا با انقلاب چهارم صنعتی و تکنولوژی‌های نوین عصر بیشتر آشنا شوید.

انقلاب صنعتی چیست؟

پیش از صحبت درباره انقلاب صنعتی چهارم، لازم است درباره مفهوم انقلاب صنعتی و چیستی آن صحبت کرد. به‌طورکلی انقلاب صنعتی به معنای تغییرات مبتنی بر تکنولوژی در شیوه‌های بدیع کار و زندگی است که می‌تواند جامعه را به طور اساسی متحول کند. اصلی‌ترین ویژگی‌هایی که یک انقلاب صنعتی باید داشته باشد، شامل درگیرکردن فناوری‌ها، اقتصاد، شرایط اجتماعی و فرهنگی است.

این تغییرات ممکن است در زمینه‌های مختلفی نیز رخ دهند. ممکن است سوخت و مواد اولیه موردنیاز تغییر کرده یا منبع انرژی‌های موردنیاز برای صنایع تغییر کند. از طرف دیگر اختراع تجهیزات جدیدی که می‌توانند عملیات صنایع را به‌طورکلی تغییر دهند نیز می‌تواند در نهایت منجر به انقلاب صنعتی شود. بااین‌وجود نباید فراموش کرد که یک انقلاب صنعتی نیازمند چیزی فراتر از این موارد است و این‌ها تنها پیش‌نیازهای یک انقلاب صنعتی به شمار می‌آیند.

تغییرات مبتنی بر تکنولوژی زمانی که در کنار یکدیگر رخ می‌دهند، ذره‌ذره روی جامعه تأثیرگذار بوده و در نهایت ممکن است منجر به یک انقلاب صنعتی شوند.

تأثیرات انقلاب صنعتی چهارم بر صنایع مختلف

جدول زیر تأثیرات انقلاب صنعتی چهارم(Industry 4.0) بر صنایع مختلف را به نمایش می‌گذارد. این تجزیه‌و‌تحلیل مختصر نمایانگر چگونگی بهبود‌های قابل توجه در برخی از صنایع می‌باشد، همچنین به چالش‌هایی نیز اشاره می‌کند.

صنعت	تأثیرات مثبت	تأثیرات منفی
خودروسازی	– افزایش تولید خودروهای هوشمند و متصل	– نیاز به توسعه مهارت‌های تخصصی جدید
بهداشت و درمان	– ارتقاء تلفیق فناوری و بهبود مراقبت‌ها	– مشکلات امنیتی مربوط به حفظ حریم خصوصی
تولید انرژی	– افزایش بهره‌وری در تولید انرژی	– تأثیرات زیست‌محیطی منفی
آموزش و پژوهش	– دسترسی به منابع آموزشی آسان‌تر شده	– تغییر نیازهای بازار کار و تخصص‌ها
خدمات مالی و بانکی	– ساده‌تر شدن معاملات مالی و بانکی	– ریسک‌های امنیتی و تأمینی بالا
صنعت هوا و فضا	– افزایش اکتشاف فضا و ماهواره‌نگاری	– هزینه‌های بالای تحقیقات و توسعه

 

تاریخچه انقلاب‌های صنعتی اول تا چهارم

در اواخر قرن 18 میلادی بود که اولین انقلاب صنعتی رخ داد. در این انقلاب صنعتی شاهد آن بودیم که بسیاری از فعالیت‌های صنایع به‌صورت مکانیزه درآمده و همین عامل نیز باعث شد تا صنعت جایگزین کشاورزی به‌عنوان قلب اقتصاد دنیا شود. یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که در طول این انقلاب صنعتی رخ داد استخراج گسترده زغال‌سنگ بود که به‌عنوان منبع انرژی موردنیاز دستگاه‌ها و تجهیزات مکانیزه صنعتی مورداستفاده قرار می‌گرفت.

با ظهور منابع انرژی جدیدی که پیش از آن مورداستفاده قرار نمی‌گرفتند، شامل دومین انقلاب صنعتی بودیم که تقریباً صدسال پس از انقلاب صنعتی اول رخ داد. منابع انرژی بسیار قوی مانند جریان الکتریسیته، نفت و گاز جایگزین‌های فوق‌العاده‌ای برای زغال‌سنگ بودند که هم باعث کاهش هزینه‌ها شده و هم قدرت صنایع را به میزان زیادی افزایش دادند. در همین انقلاب صنعتی موتورهای احتراق اختراع شدند که باعث به حداکثر رسیدن توان تجهیزات صنعتی شدند.

در راستای آشنایی شما با صنعت نسل 4 و تکنولوژی‌های آن، اینفورتک دوره‌ای در این حوزه برگزار می‌کند. در صورت تمایل، با کلیک بر روی لینک زیر می‌توانید اطلاعات بیشتری کسب نمایید.

آموزش انقلاب صنعتی چهارم

انرژی هسته‌ای به‌تنهایی موفق شد تا انقلاب صنعتی سوم را به وجود بیاورد. یک منبع انرژی فوق‌العاده قوی که مقدار بسیار کمی از آن قادر بود تا حجم بالایی از انرژی را برای صنایع مختلف تولید کند. در همین انقلاب صنعتی شاهد بودیم بسیاری از تجهیزات امروزی از جمله تجهیزات مخابراتی، کامپیوتری و … رشد کرده و فرصت‌های بسیار خوبی را برای پیشرفت تکنولوژی فراهم کردند.

نقل‌قول از افراد مختلف درباره این انقلاب عظیم

• انقلاب صنعتی چهارم نه تنها تغییراتی در روش‌های تولید به دنبال دارد، بلکه سبب تغییر شیوه‌های ارتباطی، تصمیم‌گیری و حتی فرهنگ می‌شود. کلاوس شواب (Klaus Schwab)، بنیان‌گذار و مدیر اجرایی انجمن اقتصاد جهانی
• انقلاب صنعتی چهارم به معنای نهایی ادغام تکنولوژی با انسانیت است. میشال کوزیکوف، رئیس اجرایی موسسه معماری و طراحی داخلی KPF
• در دنیای انقلاب صنعتی چهارم، اطلاعات به تبدیل به منابع طلایی اقتصادی و توانایی بهره‌برداری بهینه از آنها، کلید موفقیت است. ویرجینیا رامنو، رئیس اجرایی IBM

تأثیر انقلاب صنعتی چهارم بر کسب و کار

انقلاب صنعتی چهارم به‌طورکلی توسط چهار پیشرفت تکنولوژی هدایت می‌شود: اینترنت پرسرعت موبایل، هوش مصنوعی (Artificial intelligence) و اتوماسیون، استفاده از تجزیه‌وتحلیل داده‌های حجیم و فناوری مبتنی بر کلود. انتظار می‌رود که از میان این چهار فناوری، AI و اتوماسیون بیشترین تأثیر را بر آمار اشتغال در نیروی کار جهانی داشته باشند. مطالعات اخیری که در این زمینه انجام شده، نشان می‌دهد که پیشرفت هوش مصنوعی می‌تواند تقریباً یک‌پنجم نیروی کار جهانی را تحت تأثیر قرار دهد که در این میان کشورهای بریتانیا، آلمان و ایالات‌متحده بیشترین تأثیر را می‌پذیرند.

اگرچه ممکن است جایگزین ‌شدن AI به‌جای نیروی کار انسانی کمی ناامیدکننده به نظر برسد؛ ولی با پیشرفت صنعت نسل 4 قطعاً نیاز به نیروهای کاری که بتوانند با مهارت‌های مناسب تکنولوژی‌های این حوزه را توسعه دهند، بسیار بیشتر احساس خواهد شد. مجمع جهانی اقتصاد در دنیا نشان می‌دهد که کسب و کارها بر این باورند که هوش مصنوعی و فرایند اتوماسیون می‌تواند به کارمندان آن‌ها اجازه دهد تا بیشتر روی بهره‌وری تمرکز داشته باشند و این در حالی است که 25 درصد از کسب و کارها نیز فکر می‌کنند که اتوماسیون منجر به ظهور موقعیت‌های شغلی جدیدی شده است.

یکی از مهم‌ترین تاثیرات انقلاب صنعتی چهارم روی کسب و کارها، فرایند دورکار شدن نیروهای کاری در شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف است. این مسئله به میزان زیادی روی انعطاف‌پذیری هرچه بیشتر نیروهای کار در شرکت‌ها اثرگذار بوده و آزادی بیشتری را به کارمندان می‌دهد. همین عامل نیز باعث می‌شود تا آن‌ها تعادل بهتری بین کار و زندگی خود داشته باشند و به‌این‌ترتیب عملکرد آن‌ها نیز بهتر خواهد شد.

هوشمندسازی و ارتباط با انقلاب صنعتی نسل چهارم

زمانی که صحبت از انقلاب صنعتی نسل چهارم می‌شود یکی از مهم‌ترین مفاهیمی که در این زمینه مطرح می‌شود مسئله هوشمندسازی است. هوشمندسازی به معنای استفاده از تکنولوژی‌های جدید مانند تکنولوژی‌های رباتیک، هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و مواردی از این قبیل به منظور خودکارسازی فرایندهای مختلف است. حال همانطور که با مفهوم انقلاب صنعتی چهارم آشنا شده‌اید حتما متوجه شده‌اید هوشمندسازی نقشی کلیدی و بسیار مهم را در این انقلاب صنعتی ایفا می‌کند.

به طور کلی این هوشمند سازی تجهیزات و تکنولوژی‌های استفاده شده در صنایع مختلف است که منجر به انقلاب صنعتی در صنایع مختلف می‌شود. یک نکته بسیار مهم که در خصوص ارتباط میان این دو وجود دارد این است که هر دو آن‌ها از تکنولوژی‌های تقریبا یکسانی استفاده می‌کنند. هوش مصنوعی و تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های حجیم اصلی‌ترین نقش را هم در انقلاب صنعتی نسل چهارم و هم در هوشمند سازی ایفا می‌کند. از طرف دیگر اینترنت اشیا و تجهیزات تولیدشده در این زمینه نیز جز عناصر مهم هوشمندسازی و انقلاب صنعتی نسل چهارم به شمار می‌آید.

کدام کسب و کارها بیشترین تأثیر را از انقلاب صنعتی چهارم می‌پذیرند؟

انقلاب صنعتی نسل چهارم تقریباً می‌تواند روی تمامی کسب و کارها اثرگذار باشد و باعث تحول دیجیتال در صنایع مختلف شود؛ ولی برخی از صنایع به علت استفاده بیشتر از تجهیزات خودکار مانند روبات‌ها و تجهیزات هوشمند، بیشتر تحت تأثیر این انقلاب قرار می‌گیرند. در آینده‌ای نزدیک، می‌توان انتظار داشت که تعداد کارکنان تمام‌وقت در بخش‌های تولیدی و کشاورزی به میزان زیادی کاهش پیدا کند؛ چراکه بسیاری از این موقعیت‌های شغلی به علت بهبود تجهیزات اتوماسیون در حال حذف‌شدن هستند. از طرف دیگر ربات‌ها می‌توانند به انجام وظایف در کارخانه‌های صنعتی به‌صورت مؤثرتر و ایمن‌تر نیز کمک کنند.

طبق آمارهایی که در این زمینه منتشر شده است، پیشرفت نسل چهارم صنعت (Industry4) می‌تواند به منسوخ شدن بسیاری از موقعیت‌های شغلی در صنایعی مانند تهیه غذا، ساخت‌وساز، نظافت، رانندگی و البته بخش‌های کشاورزی و تولیدی منجر شود. علاوه بر موقعیت‌های شغلی در بخش‌های تولیدی باید دقت داشته باشید که اتوماسیون می‌تواند روی خدمات پستی و پیک، حمل‌ونقل و تحویل محصولات و البته مشاغل صنعتی نیز تأثیرگذار باشد. پس به‌طورکلی می‌توان گفت که این نسل از انقلاب صنعتی می‌تواند بسیار بیشتر از گذشته کسب و کارها را تحت تأثیر خود قرار دهد.

تکنولوژی‌های انقلاب صنعتی چهارم

به‌طورکلی اصلی‌ترین مؤلفه‌های انقلاب صنعتی چهارم (انقلاب تکنولوژی) را تکنولوژی‌های مختلفی تشکیل می‌دهند که در حال حاضر توسعه یافته‌اند. از جمله این فناوری‌های نوین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هوش مصنوعی: هوش مصنوعی بیانگر کامپیوترهایی است که می‌توانند؛ مانند انسان فکر کنند. آن‌ها می‌توانند به‌راحتی الگوهای پیچیده را تشخیص داده، اطلاعات را پردازش و از آن‌ها نتیجه‌گیری کنند. هوش مصنوعی (Artificial intelligence) امروزه به روش‌های مختلفی در صنعت نسل 4 استفاده می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به پیدا کردن الگوهایی در انبوهی از داده‌های بدون ساختار و انجام بسیاری از فعالیت‌ها به‌صورت خودکار اشاره کرد.
• بلاک‌چین: بلاک‌چین روشی امن، غیرمتمرکز و شفاف برای ثبت و به‌اشتراک‌گذاری داده‌ها است. ارز دیجیتال بیت‌کوین اصلی‌ترین کاربرد بلاک‌چین است؛ ولی امروزه از این فناوری می‌توان برای ردیابی در زنجیره‌های تأمین، ایمن‌سازی اطلاعات حساب پزشکی به‌صورت ناشناس و مبارزه با تقلب در رأی‌گیری‌ها نیز استفاده کرد.
• پردازش‌های سریع کامپیوتری: فناوری‌های محاسباتی جدید کامپیوترها را بسیار هوشمندتر کرده‌اند. این فناوری‌ها کامپیوترها را قادر می‌سازند تا حجم عظیمی از داده‌ها را با سرعت بالاتری پردازش کنند. ظهور محیط‌های ابری و مبتنی بر کلود، به کسب و کارها اجازه می‌دهد تا اطلاعات خود را با خیالی راحت در هر محیطی که به اینترنت دسترسی دارند ذخیره کنند. فناوری‌های محاسباتی می‌توانند به میزان زیادی روی افزایش پتانسیل هوش مصنوعی در انقلاب صنعتی چهارم نیز تأثیرگذار باشند.

• واقعیت مجازی: واقعیت مجازی یک تکنولوژی بسیار جذاب است که به شما اجازه می‌دهد تا بتوانید دنیای واقعی را به‌راحتی شبیه‌سازی کنید. این تکنولوژی نیز در نسل چهارم صنعت کاربردها و مزایای گسترده‌ای خواهد داشت.
• بیوتکنولوژی: بیوتکنولوژی از فرایندهای سلولی و زیست مولکولی برای توسعه فناوری‌ها و محصولات جدید استفاده می‌کند. یکی از مهم‌ترین مزایای این علم، کارآمدتر کردن فرایندهای تولید صنعتی، فراهم کردن منابع انرژی پاک و کارآمد است و به همین علت نیز جز مؤلفه‌های اصلی این انقلاب صنعتی قرار می‌گیرد.
• رباتیک: رباتیک به طراحی، ساخت و استفاده از ربات‌ها برای استفاده شخصی و تجاری اشاره دارد. با وجود این‌که امروزه استفاده از آن‌ها در موارد شخصی چندان محبوب نیست؛ ولی پیشرفت تکنولوژی در سال‌های اخیر آن‌ها را به میزان زیادی پیشرفته‌تر و البته پیچیده‌تر کرده است. امروزه می‌توان از ربات‌ها در بسیاری از زمینه‌های مختلف از جمله تولید، بهداشت، ایمنی و کمک‌های انسانی استفاده کرد.
• اینترنت اشیا: اینترنت اشیا یکی دیگر از مهم‌ترین مؤلفه‌های نسل چهارم صنعت (Industry4) به شمار می‌آید که در آن از تجهیزاتی مانند انواع حسگرها استفاده می‌شود تا اطلاعات را از محیط دریافت کرده و سپس از طریق بازوها و ابزارهای عملیاتی، برخی از فعالیت‌های خاص را انجام داد. اینترنت اشیا به کسب و کارها اجازه می‌دهد تا داده‌های مشتریان خود را به‌صورت دائمی جمع‌آوری کرده و آن‌ها را تجزیه‌وتحلیل کنند. همین عامل نیز به طور مستقیم روی کیفیت خدمات ارائه‌شده به مشتریان اثرگذار خواهد بود.
• محاسبات ابری: محاسبات ابری به این معناست که به جای استفاده از کامپیوترها و سرورهای خود، افراد یا سازمان‌ها از منابع محاسباتی اینترنتی استفاده می‌کنند. این به افراد و سازمان‌ها امکان می‌دهد داده‌ها را ذخیره کرده و برنامه‌ها را اجرا کنند، بدون اینکه نیاز به داشتن سخت‌افزار و نرم‌افزار خود داشته باشند. این امکان به آن‌ها کمک می‌کند تا به منابع محاسباتی بیشتری به راحتی دسترسی داشته باشند و به صورت انعطاف‌پذیرتری با فناوری کار کنند.
• پرینتر سه‌بعدی: آخرین مورد از مؤلفه‌های مهم در انقلاب صنعتی چهارم، پرینترهای سه‌بعدی هستند. پرینت سه‌بعدی به شرکت‌های تولیدی اجازه می‌دهد تا قطعات خود را با ابزارهای کمتر، هزینه پایین‌تر و سریع‌تر تولید کنند.

Automation و صنعت نسل 4.0

اتوماسیون؛ به عنوان یکی از پایه‌های حیاتی انقلاب صنعتی چهارم، عملیات و فرآیندهای صنعتی را بهبود می‌بخشد. از بهره‌گیری از ربات‌ها و سیستم‌های خودران تا به‌کارگیری خطوط تولید هوشمند، اتوماسیون به بهبود کارایی و افزایش دقت در صنایع کمک چشمگیری می‌کند. Automation، به سازمان‌ها امکان ارائه اطلاعات دقیق و به موقع را فراهم می‌سازد و نقش مهمی در بهبود تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت فرآیندها ایفا می‌کند. این تحولات در چارچوب انقلاب چهارم صنعتی (Industry 4.0)، منجر به تغییرات بسیار مهمی در صنایع مختلف شده است و مفهوم تولید صنعتی را به طور جدیدی تعریف نموده است.

ارتباط انقلاب چهارم صنعتی و تحول دیجیتال

انقلاب چهارم صنعتی و تحول دیجیتال دو مفهوم جدایی‌ناپذیر از یکدیگر هستند که امروزه به طور گسترده‌ای در صنایع مختلف را تحت تاثیر خود قرار داده‌اند. انقلاب صنعتی نسل چهارم بیشتر با صنایع و کسب‌وکارها سروکار دارد و این در حالی است که تحول دیجیتال امروزه سازمان‌ها و حتی دولت‌ها را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. به طور کلی تحول دیجیتال در صنایع مختلف است که باعث می‌شود تا انقلاب صنعتی نسل چهارم اتفاق بیفتد. تحول دیجیتال در صنایع باعث می‌شود تا از تجهیزات و تکنولوژی‌های اینترنت اشیا، AI و … در این صنایع استفاده شده و در نتیجه انقلابی عظیم در این زمینه رخ دهد.

بیشتر بخوانید: ارتباط انقلاب صنعتی چهارم و تحول دیجیتال

انقلاب صنعتی پنجم

انقلاب صنعتی نسل پنجم در نگاه اول تنها یک نسخه جدید و بهبود یافته از انقلاب صنعتی چهارم به نظر می‌رسد؛ ولی برخلاف عقیده بسیاری از افراد اکثر انسان‌ها آشنایی کاملی با این انقلاب صنعتی ندارند. این انقلاب صنعتی بیشتر روی شخصی‌سازی اطلاعات و فعالیت‌ها تمرکز دارد و بیانگر ارتباطی بسیار عمیق بین انسان‌ها و ماشین‌ها خواهد بود. به طور خلاصه می‌توان انقلاب صنعتی پنجم را به‌عنوان ترکیبی از نیروهای انسانی و ماشین‌آلات در محیط کار دانست.

در انقلاب صنعتی نسل پنجم تلاش می‌شود تا از ترکیب نیروهای انسانی و هوش مصنوعی برای دستیابی به قابلیت سفارشی‌سازی فرایندهای مختلف از جمله فرایند تولید استفاده شود. از جمله فناوری‌های پیشرفته‌ای که در انقلاب صنعتی نسل پنجم مورداستفاده قرار می‌گیرند می‌توان به محاسبات کوانتومی، اتوماسیون، هوش مصنوعی مولد و اینترنت اشیا اشاره کرد. از طرف دیگر خلاقیت‌ها و نوآوری‌های انسانی نیز در این انقلاب صنعتی نقشی کلیدی و بسیار مهم را ایفا می‌کنند.

خلاصه مطلب

انقلاب صنعتی چهارم را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات در دهه‌های اخیر قلمداد کرد که می‌تواند مزایای زیادی را برای کسب و کارها، صنایع و افراد جامعه داشته باشد. این انقلاب صنعتی مبتنی بر هوشمندسازی است و به همین علت نیز تجهیزات هوشمند و تکنولوژی‌هایی نظیر هوش مصنوعی (Artificial intelligence) و اینترنت اشیا (Internet Of Things) حرف اول را در این انقلاب صنعتی می‌زنند. صنعت نسل 4 یا Industry 4.0 بدون شک می‌تواند روی طیف گسترده‌ای از کسب و کارها تأثیرگذار باشد. بااین‌وجود صنایع تولیدی، کشاورزی و پزشکی بیشترین تأثیر را از نسل چهارم صنعت می‌گیرند.

• منابع:
  وب سایت britannica
  وب سایت salesforce